Aglomeracja Warszawska
Aglomeracja warszawska to silnie zurbanizowany obszar, w skład, którego wchodzi Warszawa oraz liczne miasta i wsie województwa mazowieckiego. Jest to typowy przykład aglomeracji monocentrycznej(1) z dominującą rolą ośrodka centralnego (Warszawa). Bardzo często pojęcie to jest błędnie utożsamiane wyłącznie z Warszawą w jej granicach administracyjnych.
Do dnia dzisiejszego nie ma jasno zdefiniowanych granic tej aglomeracji. Jedni widzą je w odległości od 20 do 30 km od centrum Warszawy, a inni nawet do 40-50 km. Z teoretycznego punktu widzenia aglomeracją powinien być zespół powiązanych ze sobą więzami przestrzennymi i funkcjonalnymi miast. Taka definicja pozwala wyznaczyć 2 zasięgi aglomeracji warszawskiej jako zespołu miejskiego:
1 - Zespół funkcjonalno-przestrzenny (Obszar Metropolitalny Warszawy): Warszawa oraz: Legionowo, Marki, Ząbki, Zielonka, Kobyłka, Wołomin, Sulejówek(3), Józefów, Otwock, Karczew, Konstancin-Jeziorna, Piaseczno, Piastów, Pruszków, Ożarów Mazowiecki, Łomianki
2 - Zespół funkcjonalny: Miasta z punktu 1 oraz: Nowy Dwór Mazowiecki, Radzymin, Góra Kalwaria, Milanówek, Brwinów, Podkowa Leśna, Grodzisk Mazowiecki, Błonie, Halinów(2), Jabłonna
Należy również pamiętać, że jedność przestrzenną i funkcjonalną z powyższymi miastami tworzą silnie zurbanizowane wsie i osiedla takie jak Raszyn, których mieszkańcy prowadzą typowo miejski styl życia. Wzorując się na anglosaskim systemie administracyjnym jednostki te można nazwać dzielnicami podmiejskimi Warszawy.
Na przestrzeni lat pojęcia takie jak "aglomeracja" czy "zespół miejski" zmieniały swoje znaczenia. W ostatnich latach częściej używanym jest określenie "obszar metropolitalny". W odniesieniu do Warszawy i jej otoczenia wszystkie trzy pojęcia, w różnych opracowaniach, stosuje się wymiennie.
Aglomeracja warszawska nie posiada osobowości prawnej (nie ma jednostki administracyjnej obejmującej Aglomerację). W latach 1975-1998 istniało województwo warszawskie, które obejmowało obszar OMW i kilkadziesiąt okolicznych gmin. W latach 1975-1989 Prezydent m. st. Warszawy pełnił jednocześnie urząd wojewody warszawskiego.
W czasie dyskusji przed reformą administracyjną z 1999 r. planowano powstanie Warszawskiego Zespołu Miejskiego (obejmował on zarówno Aglomerację jak i tereny podmiejskie) w skład którego miały wchodzić: Warszawa oraz powiaty: warszawski zachodni, legionowski, wołomiński, miński, otwocki, piaseczyński, pruszkowski, nowodworski oraz grodziski. WZM miał posiadać własną radę z reprezentantami poszczególnych jednostek i mieć administracyjny status powiatu. Ustawę przyjęto w Sejmie w 2001 roku, lecz ostatecznie prezydent Aleksander Kwaśniewski nie podpisał ustawy powołującej WZM, a Sejm nie odrzucił jego weta.
Istniały również projekty poselskie powołujące Warszawski Okręg Stołeczny, który miał być powiatem skupiającym Warszawę i okoliczne gminy. Projekt ten nie został jednak przyjęty przez Sejm.
Od 2005 r. coraz częściej pojawiają się głosy, aby Warszawa wraz ze swoją aglomeracją została wydzielona z woj. mazowieckiego jako nowy organizm. Entuzjaści tego pomysłu wyliczają jego zalety m.in. integracja aglomeracji, wspólne rozwiązywanie problemów, zwiększenie dotacji z Unii Europejskiej dla woj. mazowieckiego (bogata aglomeracja warszawska zawyża wszelkie dane statystyczne dla biednego województwa mazowieckiego), a sceptycy mówią o wzroście biurokracji i nakładów finansowych. W 2006 roku pojawiły się pomysły włączenia obszarów wokół Warszawy (obszaru metropolitalnego) do miasta stołecznego, dzięki czemu miasto Warszawa miałaby powierzchnię podobną do największych miast europejskich np. Londynu, Rzymu (około 1500 km²) i ludność wynoszącą około 2,5 miliona osób. Dzięki temu posunięciu Warszawa mogłaby zostać miastem na prawach województwa (osobnym województwem, miastem wydzielonym), tak jak to ma miejsce w innych krajach Unii Europejskiej (np. Berlinie, który jest miastem na prawach landu).
Funkcje miast aglomeracji warszawskiej
Małe miasta wchodzą w skład aglomeracji miejskiej, ponieważ Duże miasto wymusza powstawanie w strefie zewnętrznej rozwój nowych osiedli i przestrzeni zurbanizowanych, dając tym miastom wyspecjalizowane role. Takie miasta jak np. Halinów, Sulejówek czy Pruszków są w aglomeracji Warszawskiej między innymi, dlatego, że mają wspólną kolej miejska czy wspólne linie autobusowe. Małe miasta chcą być w takich aglomeracjach, bo jest to dla nich korzystne ze względu dochodów miasta czy zarobku mieszkańców lub plusów, którymi są wspólne autobusy i pociągi dla mieszkańców.
(1) - Aglomeracja monocentryczna - typ aglomeracji miejskiej. Składa się ona z jednego miasta centralnego, wokół którego powstają mniejsze miasta satelitarne, które pełnią wyspecjalizowane role. Aglomeracja monocentryczna powstaje wtedy, gdy jedno dynamicznie rozwijające się miasto wymusza powstawanie w strefie zewnętrznej rozwój nowych osiedli i przestrzeni zurbanizowanych. Przykładami aglomeracji monocentrycznej mogą być: Warszawa, Paryż, Moskwa, Londyn.
(2) - Halinów - Położone jest ok. 10 km na wschód od Warszawy. Ośrodek usługowy dla rozwijającej się w regionie przedsiębiorczości. Miasto we wschodniej Polsce, w woj. mazowieckim, w powiecie mińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Halinów, położone nad rzeką Długą.
(3) - Sulejówek - miasto i gmina we wschodniej Polsce, w województwie mazowieckim, w powiecie mińskim w aglomeracji warszawskiej. Miasto jest oddalone o ok. 18 km na wschód od centrum Warszawy. Od zachodu graniczy z dzielnicą Warszawy - Wesołą, od północy graniczy z Zielonką, od wschodu z Gminą Halinów, od południa z Gminą Wiązowna. Sulejówek znajduje się na pograniczu Równiny Wołomińskiej i Wysoczyzny Kałuszyńskiej.